หลังจากเทคโนโลยีดาวเทียมก้าวเข้ามามีบทบาทสำคัญในระบบการสื่อสาร ดาวเทียมก็ได้กลายมาเป็นส่วนสำคัญในการกระจายสัญญาณโทรทัศน์ โทรคมนาคม และอินเทอร์เน็ตผ่านดาวเทียม หนึ่งในสิ่งที่สำคัญไม่น้อยก็คือการเลือกใช้ย่านความถี่ที่เหมาะสม สองย่านที่ถูกนำมาใช้งานโทรทัศน์ผ่านดาวเทียมอย่างแพร่หลายคือ C-band และ Ku-band โดยแต่ละย่านก็มีคุณสมบัติและข้อจำกัดที่แตกต่างกันไปตามลักษณะการใช้งาน ดังนี้
โทรทัศน์ผ่านดาวเทียม (Satellite Television) คือ ระบบการกระจายสัญญาณโทรทัศน์ที่ส่งสัญญาณภาพและเสียงจากสถานีภาคพื้นดิน (Uplink) ขึ้นไปยังดาวเทียมสื่อสารในอวกาศ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อขยายขอบเขตการกระจายสัญญาณให้ครอบคลุมพื้นที่กว้าง จากนั้นดาวเทียมจะส่งสัญญาณกลับลงสู่พื้นโลก (Downlink) ทำให้ผู้ชมสามารถรับสัญญาณโทรทัศน์ได้โดยติดตั้งจานรับสัญญาณดาวเทียมซึ่งต้องปรับทิศทางให้ตรงกับดาวเทียมเป้าหมาย จากนั้นเชื่อมต่อกับกล่องรับสัญญาณดาวเทียม (Set-top Box Satellite Receiver) เพื่อถ่ายทอดสัญญาณเข้าสู่โทรทัศน์ ผู้ชมจึงสามารถรับชมรายการโทรทัศน์ได้จากทุกพื้นที่ที่อยู่ในบริเวณที่สัญญาณดาวเทียมครอบคลุม
ดาวเทียม (Satellite) สามารถโคจรรอบโลกได้หลายระดับ ขึ้นอยู่กับ ภารกิจ ตั้งแต่ เพื่อการสื่อสาร การสำรวจ การพยากรณ์อากาศ การนำทางและพิกัดตำแหน่ง การทหารและความมั่นคง งานวิทยาศาสตร์และวิจัยอวกาศ ฯลฯ โดยวงโคจรดาวเทียมจะแบ่งตาม ระดับความสูงเหนือพื้นโลก และ ลักษณะการเคลื่อนที่ เราสามารถแบ่งวงโคจรดาวเทียมได้ 4 วงโคจรดังนี้:
ดาวเทียม (Satellite) คือวัตถุที่มนุษย์ส่งขึ้นไปโคจรรอบโลก (หรือดวงจันทร์, ดาวอังคาร ฯลฯ) ดาวเทียมไม่ได้เป็นเพียงแค่สิ่งประดิษฐ์ที่ลอยอยู่ในอวกาศ แต่เป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้มนุษย์พัฒนาเทคโนโลยี ค้นคว้าความรู้ และสร้างความมั่นคงปลอดภัยให้แก่โลกของเราในแทบทุกด้าน เป็นสิ่งประดิษฐ์อันชาญฉลาดของมนุษยชาติที่ถูกส่งขึ้นไปโคจรรอบโลก ทำหน้าที่เป็นดวงตาและหูในอวกาศ ทำให้เราสามารถสื่อสาร ติดต่อ สำรวจ และวิจัยสิ่งต่างๆ ได้อย่างกว้างขวาง การใช้งานดาวเทียมแบ่งได้หลากหลายประเภทตามภารกิจสำคัญ ดังนี้:
หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เทคโนโลยีจรวดได้พัฒนาอย่างก้าวกระโดด โดยเฉพาะในช่วงสงครามเย็น ระหว่างสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียต ในปี ค.ศ. 1957 สหภาพโซเวียตประสบความสำเร็จในการส่งดาวเทียมดวงแรกของโลกที่มีชื่อว่า Sputnik 1 ขึ้นสู่วงโคจรต่ำของโลก (Low Earth Orbit, LEO) ดาวเทียม Sputnik 1 เป็นเพียงดาวเทียมที่ส่งสัญญาณวิทยุธรรมดา (Beep Beep) เพื่อแสดงศักยภาพด้านวิทยาศาสตร์และการทหาร แม้ว่า Sputnik1 จะไม่ได้เป็นดาวเทียมสื่อสาร แต่เหตุการณ์นี้ได้จุดประกายให้เกิดการพัฒนาของอุตสาหกรรมดาวเทียมในเวลาต่อมา
เมื่อเราขว้างหรือโยนวัตถุขึ้นไปในอากาศ วัตถุจะเคลื่อนที่ขึ้นไปจนถึง จุดสูงสุด ซึ่งเป็นจุดที่ ความเร็วในแนวตั้งเป็นศูนย์ จากนั้นแรงโน้มถ่วงของโลกจะดึงวัตถุให้ตกกลับลงมา เป็นหลักฟิสิกส์เกี่ยวกับการเคลื่อนที่แบบโปรเจกไทล์และแรงโน้มถ่วงของโลกที่ดึงวัตถุกลับลงมาหลังจากที่ความเร็วในแนวตั้งเป็นศูนย์
ไอพีทีวีผ่านอินเทอร์เน็ต (OTT IPTV) ออกแบบมาสำหรับบ้านพักอาศัยหรือผู้ใช้ทั่วไป ผู้ให้บริการอินเตอร์เน็ตแบบบอกรับสมาชิกเป็นผู้ส่งช่องรายการทีวีเพื่อให้บริการผ่านอินเทอร์เน็ตสาธารณะ คุณภาพของสัญญาณขึ้นอยู่กับความเร็วอินเตอร์เน็ตและการบริหารจัดการแบนด์วิดธ์แต่ละช่องรายการให้เหมาะสมกับปริมาณผู้รับชม
ปัจจุบัน ระบบทีวีรวมในโรงแรม รีสอร์ท และโรงพยาบาล กำลังเปลี่ยนจากระบบ MATV หรือ SMATV แบบเดิม มาเป็นระบบ IPTV ในลักษณะระบบไอพีทีวีภายในองค์กร (Private IPTV) ซึ่งมักเรียกกันว่า Hotel IPTV, Hospitality IPTV อย่างไรก็ตาม หลายคนอาจกังวลว่าหากเปลี่ยนมาใช้ระบบ IPTV แล้ว ระบบจะมีปัญหาเมื่ออินเทอร์เน็ตล่มหรือไม่ ในความเป็นจริง ระบบ IPTV ที่ใช้ในโรงแรม รีสอร์ท และโรงพยาบาล จะมีอุปกรณ์และระบบเครือข่ายภายในเป็นของตนเอง ทำให้ระบบยังสามารถใช้งานได้ตามปกติ แม้อินเทอร์เน็ตภายนอกจะขัดข้อง ยกเว้นเฉพาะบริการสตรีมมิ่งที่ต้องใช้อินเทอร์เน็ตเท่านั้น เช่นเดียวกับสมาร์ททีวีทั่วไปที่ไม่สามารถใช้งานได้เช่นกันเมื่อไม่มีอินเทอร์เน็ต
ในยุคที่พฤติกรรมของผู้บริโภคเปลี่ยนไป การรับชมช่องรายการทีวีน้อยลง ระบบทีวีรวมศูนย์แบบดั้งเดิมที่กระจายสัญญาณผ่านสายโคแอกเซียลจึงถูกพัฒนาเป็นระบบไอพีทีวี (IPTV : Internet Protocol Television) การส่งกระจายสัญญาณภาพและเสียง (Video) ผ่านอินเทอร์เน็ทในรูปแบบ ระบบโอทีทีไอพีทีวี (OTT IPTV) ทำให้สามารถรับชมรายการทีวีได้หลายช่องทาง เช่น ทีวี สมาร์ทโฟท แท๊ปเล็ท คอมพิวเตอร์ เป็นต้น ในภาคบริการ เช่น โรงแรมรีสอร์ท โรงพยาบาล ระบบไพรเวทไอพีทีวี (Private IPTV) ทำให้แขกที่เข้าพักหรือผู้ใช้บริการรับชมรายการทีวีพร้อมกับการออกแบบธีมให้สอดคล้องกับอัตลักษณ์ของธุรกิจ สามารถประชาสัมพันธ์บนหน้าจอทีวี และโต้ตอบระหว่างผู้ให้บริการกับผู้ใช้บริการ เช่น การสั่งอาหาร เรียกแม่บ้าน การแจ้งค่าใช้จ่าย การเพิ่มเนื้อหารูปภาพหรือคลิปวีดีโอเพื่อแนะนำสินค้าหรือบริการ รวมถึงการเชื่อมต่อกับระบบอื่นๆ ในองค์กร เช่น PMS หรือ HIS เพื่อเก็บข้อมูลลูกค้าในการทำระบบ CRM เป็นต้น
ระบบทีวีรวมศูนย์แบบ CATV (Community Antenna Television) คือ ระบบทีวีรวมศูนย์ที่ที่มีการรับสัญญาณทีวีจากหลายแหล่ง เช่น เสาอากาศภาคพื้นดิน จานดาวเทียม รวมถึงรายการที่ผลิตเอง แล้วนำสัญญาณที่ได้ทั้งหมดมาแปลงให้อยู่ในรูปแบบเดียวกัน ระบบทีวีรวมศูนย์แบบ CATV มีการกระจายโครงข่ายเป็นวงกว้างตั้งแต่ระดับหมู่บ้านจนถึงระดับประเทศ
ระบบทีวีรวมศูนย์แบบ SMATV (Satellite Master Antenna Television) คือ ระบบทีวีรวมศูนย์ที่รับสัญญาณทีวีจากเสาอากาศภาคพื้นดิน และ รับสัญญาณจากจานดาวเทียมแล้วนำสัญญาณที่ได้มาแปลงให้อยู่ในรูปแบบเดียวกับเสาอากาศ นำสัญญาณทั้งสองมารวมกัน และส่งกระจายไปยังโทรทัศน์หลายจุดภายในอาคารอย่างทั่วถึง เหมาะสำหรับการใช้งานในอาคารชุด โรงแรม รีสอร์ท คอนโดมิเนียม อพาร์ตเมนต์ แฟลต หอพัก หรืออาคารสำนักงาน ที่ต้องการให้บริการช่องรายการทีวีพื้นฐานแก่ผู้พักอาศัยหรือผู้ใช้งาน โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้ทุกจุดรับชมภายในอาคารได้รับภาพและเสียงที่คมชัดเท่าเทียมกัน บทความนี้จะอธิบายเฉพาะในส่วนการรับสัญญาณจากจานดาวเทียมเท่านั้น ในส่วนการรับสัญญาณทีวีจากเสาอากาศภาคพื้นดิน ท่านสามารถศึกษารายละเอียดจากบทความระบบทีวีรวมศูนย์แบบ MATV
ในการออกแบบระบบทีวีรวมศูนย์แบบ MATV (Master Antenna Television) จำเป็นต้องเข้าใจว่าปัจจุบันช่วงความถี่บางส่วนที่เคยใช้สำหรับการกระจายสัญญาณทีวี ถูกนำไปใช้งานในระบบโทรศัพท์เคลื่อนที่ LTE/4G/5G การเลือกใช้อุปกรณ์ เช่น เสาอากาศรับสัญญาณและอุปกรณ์ขยายสัญญาณ ควรเลือกแบบที่สามารถกรองคลื่นความถี่ LTE/4G/5G ได้ เพื่อลดสัญญาณรบกวน โดยเฉพาะในพื้นที่เมืองหรือดาดฟ้าอาคารที่อยู่ใกล้เสาสัญญาณโทรศัพท์
ระบบทีวีรวมศูนย์แบบ MATV คือ กระบวนการรับสัญญาณทีวีภายในอาคารจากเสาอากาศภาคพื้นดินเพียงชุดเดียว แล้วนำสัญญาณที่ได้รับมากระจายไปยังโทรทัศน์หลายจุดภายในอาคารอย่างทั่วถึง เหมาะสำหรับการใช้งานในอาคารชุด โรงแรม รีสอร์ท คอนโดมิเนียม อพาร์ตเมนต์ แฟลต หอพัก หรืออาคารสำนักงาน ที่ต้องการให้บริการช่องรายการทีวีพื้นฐานแก่ผู้พักอาศัยหรือผู้ใช้งาน โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้ทุกจุดรับชมภายในอาคารได้รับภาพและเสียงที่คมชัดเท่าเทียมกัน
ระบบทีวีรวมศูนย์ (Centralized TV System) คือ กระบวนการรับสัญญาณภาพและเสียง (Video) จากแหล่งต่างๆ เช่น เสาอากาศภาคพื้นดิน จานดาวเทียม เครื่องรับดาวเทียม คอมพิวเตอร์ เครื่องเล่นวิดีโอ หรือการผลิตรายการสด แล้วนำสัญญาณทั้งหมดมาแปลงให้อยู่ในรูปแบบเดียวกัน พร้อมจัดเรียงช่องสัญญาณเพื่อป้องกันการทับซ้อน ทำให้ได้สัญญาณทีวีเพียงชุดเดียวที่สามารถนำไปส่งกระจายสัญญาณต่อได้อย่างมีประสิทธิภาพ
จะการปรับเปลี่ยนระบบทีวีรวมศูนย์จากระบบทีวีอนาล็อกแบบเก่าไปเป็นระบบทีวีดิจิทัลแบบใหม่ยากไหม? ต้องทำอย่างไรบ้าง?
คุณรู้หรือไม่ว่าเคล็ดลับการออกแบบระบบทีวีรวมศูนย์ MATV SMATV รวมถึงระบบ Hotel IPTV ในโรงแรม โรงพยาบาล คอนโด อพาร์ทเมนท์ ที่ราคาถูกสุด ประสิทธิภาพสูงสุด ดูแลง่ายที่สุด และกินไฟน้อยที่สุด มีอยู่จริง และสามารถรับสัญญาณทีวีไทยพื้นฐานได้ถึง +20 ช่อง
คุณเคยเปิดวิทยุฟังข่าว ฟังเพลงผ่านคลื่น FM หรือดูทีวีผ่านเสาอากาศดิจิทัลใช่ไหม? แล้วรู้หรือไม่ว่า สัญญาณโทรศัพท์มือถือ 4G/5G ที่คุณใช้โทรหรือเล่นโซเชียล รวมถึง Wi-Fi อินเทอร์เน็ตในโรงแรมหรือสำนักงานที่ใช้งานอยู่ทุกวัน ล้วนทำงานผ่านสิ่งเดียวกัน นั่นคือ คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Electromagnetic Waves)
คุณอาจคุ้นเคยกับคำว่า ไมโครเวฟ จากเครื่องอุ่นอาหารในครัว แต่รู้หรือไม่ว่า คลื่นไมโครเวฟ (Microwave) นั้นมีความสำคัญมากกว่านั้นหลายเท่า มันคือพลังงานที่อยู่เบื้องหลัง การสื่อสารไร้สาย, เรดาร์, ดาวเทียม, อุปกรณ์ทางการแพทย์ และ เทคโนโลยีอุตสาหกรรม อีกมากมาย
เลือกสมาร์ททีวีทั้งที ไม่ใช่แค่ดูความคมชัดหรือขนาดหน้าจอเท่านั้น! ระบบปฏิบัติการ (Smart TV OS) คือหัวใจหลักที่จะกำหนดประสบการณ์การใช้งานของคุณ
คุณเคยจินตนาการไหมว่า จากภาพขาวดำกระตุกในกล่องไม้ เรามาถึงวันที่ภาพบนจอทีวีสว่างสดใสชัดระดับพิกเซล?
หากคุณเคยสงสัยว่าในระบบสื่อสารและเรดาร์ทางทหาร ทำไมถึงไม่ใช้คำว่า VHF หรือ X-Band แบบที่เรารู้จักกันในงานพลเรือน? คำตอบคือ กลุ่มประเทศองค์การสนธิสัญญาแอตแลนติกเหนือ หรือ NATO กระทรวงกลาโหมสหรัฐอเมริกา (U.S. Department of Defense : DOD) และ มาตรการการรบกวนหรือทำลายระบบสื่อสารของศัตรูของประเทศสมาชิกสหภาพยุโรป (European Union Electronic Countermeasures : EU ECM) ใช้ระบบการจัดหมวดหมู่ความถี่ที่ต่างออกไปโดยสิ้นเชิง เราเรียกย่านความถี่ นี้ว่า NATO Radar Bands โดยเริ่มตั้งแต่ A-band ถึง O-band ซึ่งครอบคลุมคลื่นความถี่ตั้งแต่ระดับต่ำสุดอย่าง ELF ไปจนถึงย่านความถี่สูงระดับอาวุธพลังงาน ทั้งหมดนี้เกี่ยวข้องโดยตรงกับงานมาตรการต่อต้านทางอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Countermeasures : ECM), เรดาร์รบกวน, ระบบอาวุธนำวิถี และเครือข่ายสื่อสารทางทหารที่ต้องการความปลอดภัยสูงสุด บทความนี้จะพาคุณเข้าใจภาพรวมอย่างกระชับ ว่า NATO, สหรัฐฯ และ EU ใช้ย่านไหน อย่างไร และต่างจากระบบ IEEE/PIC Wireless ของพลเรือนอย่างไร
เคยสงสัยไหมว่าทำไมเรดาร์ติดตั้งบนเครื่องบิน, เรือรบ หรือดาวเทียม จึงต้องใช้ย่านความถี่ต่างกัน? คำตอบอยู่ที่การแบ่งย่านความถี่ที่เรียกว่า IEEE Radar Bands ซึ่งเป็นมาตรฐานสำคัญในการกำหนด ใครใช้คลื่นไหน เพื่อให้การตรวจจับวัตถุในอากาศ บนพื้นดิน หรือแม้แต่อวกาศ มีประสิทธิภาพสูงสุด
คุณยังจำเสียง ซู่ จากทีวีและจอเป็นหิมะตอนสัญญาณไม่ดีจากทีวีรุ่นเก่า หรือจำความตื่นเต้นตอนดูหนัง 3 มิติด้วยแว่นตาพิเศษได้ไหม? โลกของโทรทัศน์เปลี่ยนไปไกลจากยุคอนาล็อก วันนี้เรากำลังอยู่ในยุคสมาร์ททีวีที่แค่มี Wi-Fi ก็สามารถรับชมทุกคอนเทนต์บนโลกได้ทันที บทความนี้จะพาคุณไล่เรียงวิวัฒนาการของทีวีทีละก้าว จากยุคจอแก้วหนักเป็นสิบกิโล ไปจนถึงจอ LED บางเฉียบที่เชื่อมโลกดิจิทัลไว้เพียงปลายนิ้ว
ลองจินตนาการถึงยุคที่ โทรทัศน์คือของหรูหรา มีแค่ไม่กี่บ้านที่มีเครื่องรับโทรทัศน์ขนาดใหญ่สีดำขาวไว้ดูข่าวจากรัฐบาล หรือละครหลังข่าวเพียงไม่กี่ชั่วโมงต่อวัน วันเวลาผ่านไป โลกเปลี่ยน และประเทศไทยก็เปลี่ยนเช่นกัน บทความนี้จะพาคุณย้อนรอยพัฒนาการของระบบทีวีไทย ตั้งแต่ยุคขาวดำจนกลายเป็นทีวีสี พร้อมมองเห็นภาพก้าวต่อไปของการแพร่ภาพทีวีในอนาคต
ในยุคที่เราสามารถรับชมความบันเทิงระดับ 4K หรือสตรีมวิดีโอได้ทุกที่ทุกเวลา ลองจินตนาการกลับไปในช่วงเวลาที่ "การเห็นภาพเคลื่อนไหวบนหน้าจอ" คือความมหัศจรรย์ทางเทคโนโลยี โทรทัศน์เครื่องแรกไม่ได้มีสีสันสดใสอย่างที่เราคุ้นเคย แต่เป็นเพียงภาพขาว ดำ และเฉดเทาเท่านั้น บทความนี้จะพาคุณย้อนรอยการเดินทางของ วิวัฒนาการโทรทัศน์ จากยุคอนาล็อกขาวดำไปสู่ยุคโทรทัศน์สีที่กลายเป็นส่วนหนึ่งของทุกครัวเรือน
