เครื่องหมาย มอก. คืออะไร?

เผยแพร่: 18 ก.ค. 2568 โดย: คุณรุ่งเรือง  หวนระลึก

เครื่องหมาย มอก. คืออะไร?

มาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับงานระบบสื่อสารข้อมูล ภาพ และเสียง ตอนที่ 5
            มอก. คือ มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมของไทย สินค้ากลุ่ม "มอก. บังคับ"  จะต้องได้รับการรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมก่อน จึงจะสามารถผลิต นำเข้า หรือจำหน่ายได้ในประเทศไทยได้ 
           มอก. หรือที่เรียกว่า มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม เป็นมาตรฐานที่กำหนดขึ้นเพื่อ ควบคุมคุณภาพ ความปลอดภัย และความเหมาะสมของสินค้า ที่จัดจำหน่ายในประเทศไทย  มอก. คือ ข้อกำหนดทางเทคนิคที่ใช้ควบคุมคุณภาพและความปลอดภัยของสินค้า เพื่อคุ้มครองผู้บริโภค และสนับสนุนให้ผู้ผลิตมีแนวทางการผลิตที่ได้มาตรฐาน โดยมี สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) หรือ Thai Industrial Standards Institute (TISI) สังกัดกระทรวงอุตสาหกรรม เป็นผู้จัดทำข้อกำหนดมาตรฐาน และการควบคุมมาตรฐาน โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อป้องกันผู้บริโภคได้รับอันตรายจากการใช้สินค้า สร้างความมั่นใจในคุณภาพของสินค้า ส่งเสริมอุตสาหกรรมไทยให้ผลิตสินค้าได้มาตรฐาน ปกป้องสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชน

มอก. มีกี่ประเภท?
            มอก. มี 2 ประเภท ได้แก่ “มอก. บังคับ” และ “มอก. สมัครใจ” กลุ่มสินค้าที่อยู่ในหมวดหมู่ มอก. บังคับ จะต้องได้รับการรับรองผลิตภัณฑ์ก่อนผลิตหรือจัดจำหน่าย ถ้าไม่ดำเนินการถือว่าผิดกฎหมาย ส่วนสินค้าที่อยู่ในหมวดหมู่ มอก. สมัครใจ เป็นกลุ่มสินค้าที่ไม่ถูกบังคับ แต่ผู้ผลิตสามารถขอรับรองเพื่อเพิ่มความน่าเชื่อถือ การเลือกใช้สินค้าที่มี มอก. ทำให้ปลอดภัยต่อผู้บริโภค สามารถใช้งานได้ตามที่โฆษณาไว้จริง และผ่านการตรวจสอบคุณภาพ ทำให้เพิ่มความน่าเชื่อถือในการใช้งาน

“มอก. บังคับ” คืออะไร?
            มอก. บังคับ หรือ มาตรฐานบังคับ คือ เครื่องหมายมาตรฐานที่กฎหมายไทยกำหนดว่า สินค้าบางประเภท “ต้อง” ผ่านการรับรองมาตรฐาน ก่อนจึงจะสามารถผลิต นำเข้า หรือจำหน่ายได้ในประเทศ เครื่องหมายนี้จะติดอยู่บนผลิตภัณฑ์เพื่อบอกให้ผู้บริโภครู้ว่า สินค้าได้ผ่านการตรวจสอบมีคุณภาพและความปลอดภัยได้รับการรับรองตามที่กฎหมายกำหนด มีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองความปลอดภัยของผู้บริโภค ป้องกันอันตรายจากสินค้ามาตรฐานต่ำ เช่น ไฟดูด ไฟไหม้ หรือสารอันตราย ช่วยลดความเสียหายต่อเศรษฐกิจประเทศ และสร้างความมั่นใจในการใช้สินค้า ตสินค้าที่ต้องมี มอก. บังคับดังกล่าวกฎหมายกำหนดให้ ผู้ผลิต ผู้นำเข้า และผู้จำหน่าย ต้องจำหน่ายเฉพาะสินค้าที่ได้รับรองมาตรฐานแล้วเท่านั้น ซึ่งจะต้องมีเครื่องหมายมาตรฐานบังคับติดแสดงที่สินค้าทุกชิ้นหน่วยเพื่อแสดงว่าผลิตภัณฑ์นั้น ได้ผ่านการตรวจสอบรับรองแล้วเท่านั้น หากฝ่าฝืนอาจถูกปรับหรือดำเนินคดีตามกฎหมาย ปัจจุบันมีสินค้าที่ต้องยื่นขอการรับรองคุณภาพมาตรฐานบังคับทั้งสิ้นมากกว่า 5,280 รายการ 

กลุ่มสินค้าที่อยู่ในหมวดหมู่ “มอก. บังคับ” ประกอบด้วย 
1. หมวดอุปกรณ์ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ ได้แก่ ปลั๊กไฟ เต้าเสียบ เต้ารับ สายไฟฟ้า หม้อหุงข้าวไฟฟ้า พัดลมไฟฟ้า เตารีดไฟฟ้า เครื่องทำน้ำอุ่น เต้าเสียบพ่วง (รางปลั๊กไฟ) สวิตช์ไฟฟ้า และเบรกเกอร์

2. หมวดวัสดุก่อสร้าง ได้แก่ เหล็กเส้น เหล็กรูปพรรณ ปูนซีเมนต์ ท่อพีวีซีและข้อต่อ คอนกรีตมวลเบา กระเบื้องหลังคา

3. หมวดความปลอดภัย ได้แก่ หมวกนิรภัย ถังดับเพลิง เข็มขัดนิรภัยในรถยนต์ เสื้อชูชีพ 

4. หมวดยานยนต์ ได้แก่ หมวกกันน็อก ยางรถยนต์ แผ่นสะท้อนแสง น้ำมันหล่อลื่น (บางประเภท)


“มอก. สมัครใจ” คืออะไร?
            มอก. สมัครใจ หรือ มาตรฐานทั่วไป คือ เครื่องหมายรับรองคุณภาพผลิตภัณฑ์ที่ สมอ. กำหนดมาตรฐานของผลิตภัณฑ์นั้นไว้ ซึ่งผู้ผลิตสามารถยื่นขอการรับรองคุณภาพโดยสมัครใจเพื่อการพัฒนาคุณภาพของผลิตภัณฑ์ให้เป็นไปตามเกณฑ์กำหนดในมาตรฐานและหลักประกันให้กับผู้บริโภคหรือผู้ซื้อผลิตภัณฑ์นั้นมีคุณภาพ มีความปลอดภัยคุ้มค่า "เครื่องหมายมาตรฐานทั่วไป" เป็นเครื่องหมายรับรองคุณภาพผลิตภัณฑ์ที่ สมอ. กำหนด มาตรฐานของผลิตภัณฑ์นั้นไว้แล้ว ซึ่งผู้ผลิต (ในประเทศไทย) สามารถยื่นขอการรับรอง คุณภาพโดยสมัครใจ (มาตรฐานทั่วไป) เพื่อการพัฒนาคุณภาพของผลิตภัณฑ์ ให้เป็นไปตามเกณฑ์กำหนดในมาตรฐานและหลักประกันให้กับผู้บริโภคหรือผู้ซื้อว่าผลิตภัณฑ์นั้นมีคุณภาพ มีความปลอดภัย คุ้มค่า สมราคา ปัจจุบันมีสินค้าที่ยื่นขอการรับรองคุณภาพมาตรฐานโดยสมัครใจทั้งสิ้นมากกว่า 170 รายการ

กลุ่มสินค้าที่อยู่ในหมวดหมู่ “มอก. สมัครใจ” ประกอบด้วย
1. สินค้าในชีวิตประจำวัน ได้แก่ ของเล่นเด็ก ชุดนักเรียน จักรยาน เครื่องชั่งน้ำหนัก เสื้อผ้าป้องกันแสงยูวี เครื่องใช้สำนักงาน เช่น เครื่องเย็บกระดาษ 
2. เครื่องใช้ไฟฟ้าบางชนิด ได้แก่ โทรทัศน์ เครื่องเสียง เครื่องกรองน้ำ เครื่องฟอกอากาศ อุปกรณ์ไอทีบางประเภท เช่น ปริ้นเตอร์ จอมอนิเตอร์
3. อุปกรณ์ตกแต่งและใช้งานทั่วไป ได้แก่ สีทาบ้าน เครื่องใช้ในห้องน้ำ ประตู หน้าต่าง อลูมิเนียม วัสดุปูพื้น หรือฉนวนกันความร้อน 

             สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม หรือ สมอ. (Thai Industrial Standards Institute: TISI) เป็นหน่วยงานของรัฐในสังกัดกระทรวงอุตสาหกรรม มีหน้าที่หลักในการกำหนดและควบคุมมาตรฐานของผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมในประเทศไทย เพื่อให้สินค้าและบริการต่าง ๆ มีคุณภาพ ปลอดภัย และเชื่อถือได้ ทั้งต่อผู้บริโภค สังคม และสิ่งแวดล้อม สมอ. ทำหน้าที่ทั้งในด้านการวางมาตรฐาน (เช่น กำหนดว่าผลิตภัณฑ์ต้องมีคุณสมบัติขั้นต่ำอะไรบ้าง), การรับรองมาตรฐาน (เช่น ออกใบอนุญาตให้ผู้ผลิตหรือผู้นำเข้าสามารถใช้เครื่องหมายมาตรฐานกับสินค้า), และการตรวจสอบควบคุม (เช่น ตรวจสอบว่าสินค้าที่จำหน่ายในท้องตลาดทำตามมาตรฐานจริงหรือไม่) สินค้าที่ผ่านการรับรองจาก สมอ. จะมีเครื่องหมายมาตรฐานอุตสาหกรรม (มอก.) ซึ่งช่วยให้ผู้บริโภคมั่นใจว่าสินค้านั้นมีความปลอดภัย ใช้งานได้ตามที่ระบุ และผ่านการตรวจสอบจากภาครัฐแล้ว ตัวอย่างสินค้าที่ต้องมี มอก. เช่น หม้อหุงข้าว พัดลม สายไฟ ปลั๊กไฟ หมวกกันน็อค ฯลฯ นอกจากบทบาทภายในประเทศ สมอ. ยังมีบทบาทในระดับสากล เช่น ร่วมมือกับองค์กรต่างประเทศในด้านมาตรฐาน เพื่อส่งเสริมการส่งออกสินค้าไทยให้เป็นที่ยอมรับในตลาดโลก กล่าวคือ สมอ. เปรียบเสมือน "ด่านความมั่นใจ" ของสินค้าอุตสาหกรรมไทย ที่ช่วยคัดกรองสิ่งที่ปลอดภัยและมีคุณภาพให้กับประชาชน และยังช่วยสร้างความน่าเชื่อถือให้กับธุรกิจไทยในเวทีโลกด้วย